Szczególnie niekorzystne warunki pogodowo – glebowe utrzymujące się od jesieni zeszłego roku miały istotny wpływ na przebieg prac agrotechnicznych na polach. Bardzo duża ilość wody (opady i wysycenie profilu glebowego wodą) w połączeniu ze znaczną pokrywą śnieżną, a potem (po roztopach) z niskimi temperaturami znalazły swe odzwierciedlenie w stanie fizyko – chemicznym gleby. Kwietniowa susza oraz przymrozki wiosenne (wahania temperatury gleby, która wpływa na przyswajalność makro- i mikroelementów) spowodowały unieruchomienie wielu składników pokarmowych w glebie.
Rozsądnym rozwiązaniem byłoby więc zdecydowanie się na pobranie prób glebowych (zgodnie z metodyką) i wykonanie analizy chemicznej, która przedstawi nam stan zasobności gleby w przyswajalne składniki oraz wartość odczynu pH. Jednakże jeszcze lepszym rozwiązaniem byłoby w chwili obecnej wykonanie analizy chemicznej materiału roślinnego, co pozwoli nam uzyskać odpowiedź na pytanie: ile składników pokarmowych z gleby rośliny uprawne pobrały i jaka jest przez to ich „kondycja” (rośliny lepiej odżywione są bardziej odporne na oddziaływanie chorób grzybowych oraz na późniejsze ewentualne niedobory makro- i mikroelementów). Posiadanie tej wiedzy pozwoli mam na zastosowanie optymalnego nawożenia dolistnego (często zaniedbywanego), które możemy aplikować z zabiegami fungicydowymi i insektycydowymi, począwszy od wczesnej wiosny, a ukończywszy na: początku kłoszenia (zboża), fazie zielonego, zwartego pąka (rzepak), po 14-28 dniach od fazy 6-8 liści w kukurydzy, przed zwarciem międzyrzędzi w burakach oraz w fazie formowania jagód i nasion w ziemniakach. Wszystko to sprawia, iż nawożenie dolistne staje się niezwykle ważne, ze względu na szybką, kompleksową i niedrogą
(w porównaniu z nawożeniem doglebowym) formą dokarmiania roślin. Przez to rolnik nadal, pomimo wcześniejszych niesprzyjających warunków pogodowo – glebowych ma wpływ na wielkość i jakość plonu.
Makro- i mikroelementy w roślinach odgrywają szereg bardzo ważnych funkcji, dlatego ich uzupełnienie w dokarmianiu dolistnym jest bardzo istotne. Azot warunkuje wzrost plonu, podnosi ilość i jakość białka w roślinach, magnez zaś jest podstawowym składnikiem chlorofilu wpływającego na cały proces fotosyntezy, a ponadto jest aktywatorem znacznej ilości enzymów. Nawożenie fosforowe i potasowe także wpływa na skład chemiczny roślin, poprawiając wartość biologiczną i technologiczną plonów. Potas poprawia smak warzyw, owoców i bulw ziemniaka, zaś dostateczne zaopatrzenie roślin w fosfor wpływa na rozwój korzeni, otwieranie aparatów szparkowych i pobieranie wody. Siarka nawożona dolistnie korzystnie oddziaływuje na jakość plonu, gdyż rośliny zasilane tym składnikiem wytwarzają więcej białka. Na wzrost roślin (podziały komórkowe, wzrost łagiewki pyłkowej) bardzo duży wpływ ma bor, zaś inne mikroelementy, takie jak: żelazo, mangan, molibden, miedź i cynk warunkują prawidłowy przebieg fotosyntezy i oddychania roślin. Zaaplikowanie tych składników pokarmowych w oprysku zwiększa również zimnotrwałość roślin, odporność na suszę i choroby oraz bardzo pozytywnie wpływa na reakcje fizjologiczne zachodzące we wnętrzu rośliny uprawnej. Sprawia to, że łan na polu wygląda przyjemnie dla oka i uzyskuje się z niego satysfakcjonujący plon (Fot. 1.).
Fot.1. Rośliny pszenicy ozimej właściwie nawożone makro- i mikroelementami.
Mając na uwadze przytoczone powyżej fakty konieczne jest określenie potrzeb dokarmiania dolistnego, które możliwe jest na podstawie znajomości zawartości składników mineralnych w materiale roślinnym. Próbki tego materiału pobiera się z miejsc charakterystycznych dla łanu rośliny uprawnej, tj. 20-30 próbek pojedynczych z przekątnej pola lub idąc zygzakiem. Tworzy się w ten sposób próbę średnią wielkości około 0,3 kg i następnie zapakowaną w worek foliowy z etykietą zawierającą imię i nazwisko, miejscowość oraz szkic pola dostarcza się do OSCHR lub pracownika terenowego w celu oznaczenia składu chemicznego. Optymalne terminy pobierania prób materiału roślinnego są następujące:
- Zboża – próbki roślin pobiera się, gdy 60-80% roślin posiada pierwsze kolanko na wysokości 2 cm nad ziemią (wysokość roślin 10-18 cm). Rośliny ścina się 1 cm nad ziemią i tworzy próbę średnią;
- Burak cukrowy – 50-60 dni po wschodach pobiera się ze środkowej części rozety liście wraz z ogonkami (nie najstarsze i nie najmłodsze);
- Ziemniak – liście wierzchołkowe przed zwarciem rzędów;
- Rzepak – rozwinięte liście na początku wegetacji lub w fazie zielonego (zwartego) pąka;
- Kukurydza – rozwinięte liście przy wysokości roślin 40-60 cm;
- Trawy – całe rośliny, początek wegetacji lub w fazie kwitnienia;
- Chmiel – w pełni rozwinięte liście w połowie sezonu;
- Warzywa – w pełni rozwinięte liście;
- Pobieranie próbek liści do celów diagnostycznych w sadach – w badaniach należy uwzględniać tegoroczne długopędy – 10 drzew typowych po 15-20 liści: jabłonie, grusze, śliwy od połowy lipca do połowy sierpnia, wiśnie – po zbiorze.
Na zakończenie chciałbym gorąco zachęcić Wszystkich do wykonania analiz glebowych oraz materiału roślinnego, gdyż wiedza, jaką z tego tytułu będziemy posiadać okaże się bezcenna w uzyskaniu większych i dobrej jakości plonów. Ponadto Stacja Chemiczno-Rolnicza na podstawie posiadanych analiz materiału roślinnego może wydać stosowne zalecenia nawozowe, a pracownicy terenowi udzielą szczegółowych informacji i porad.
dr inż. Rafał Lewandowski
Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Gorzowie Wlkp.